In het kinderhuis Sint Josif in Sovata leven 150 kinderen met hun begeleiders en de leiding van het kinderhuis. Voor hen wordt in de centrale keuken voedsel bereid en daarvoor zijn de nodige levensmiddelen nodig. Men heeft door het houden van hennen nu dagelijks verse eieren. In het kader van verse groenten heeft men al een gedeelte van het terrein ingericht voor het telen van groenten.
Om de voedselvoorziening verder te verbeteren is het idee ontstaan om een groentekas te plaatsen. Door een groentekas kan men zelf ook buiten het seizoen groenten kweken en oogsten, waardoor men minder afhankelijk is van de financiële ondersteuning door de overheid en derden. De ondersteuning door de overheid wordt namelijk steeds minder door bezuinigingen. Voor de kinderen is het een goed leerproces om zelf groenten te verbouwen en door deze kennis kunnen zij later ook beter voor zichzelf zorgen.
De intentie van het project is het realiseren van een verbeterde voedselvoorziening die duurzaam is en een minimale financiële belasting is voor het kinderhuis. Voor de bouw van de kas of kassen is een terrein met de omvang van 10 bij 23 meter beschikbaar. Dat betekent dat bij een optimale productie van circa 10 kilogram per vierkante meter en een exploitatie oppervlak van 250 tot 300 m² er dan 2.500 tot 3.000 kg groenten extra beschikbaar zijn.
Gedacht wordt aan het verbouwen van tomaten, paprika’s, komkommers, augurken en aubergines. Tevens kan er met een goede begeleiding en advies andere groenten als bloemkool, sla, spinazie, snijbiet en aanverwante groenten buiten het normale seizoen opgekweekt worden.
Het project wordt ook vanuit de organisatie van broeder Bojte Csaba van harte ondersteund en men zal er alles aan doen om deze al lang gekoesterde wens te vervullen. In overleg met de leiding van het kinderhuis zijn wij nu bezig om alle informatie te vergaren die nodig is om het telen in een groentekas op korte termijn mogelijk te maken. Gelukkig is er veel kennis van zaken in Nederland aanwezig en zijn er al diverse mensen die ons met raad en daad helpen.
Voor dit project verwachten wij maximaal 20.000 euro aan kosten te maken. De waarde zal veel hoger zijn door de inbreng van materialen, kennis en tijd van leveranciers en producenten die dit project als sponsor steunen en van de vrijwilligers die helpen bij de realisatie.
Donaties op onze bankrekening NL88 INGB 0003 5337 95 graag voorzien van de opmerking GROENTEKAS. Uw bijdrage aan dit project wordt bijzonder op prijs gesteld.
Ontwikkelingen Project Groentekas voor Sint Josif Kinderhuis.
April 2015
Tijdens ons bezoek aan het Sint Josif kinderhuis in april 2015 is er uitvoerig gesproken met Janos Lengyel, hoofd van het kinderhuis, over het plaatsen van een groentekas.
Janos is ervan overtuigd dat een groentekas veel voordeel zal bieden bij het verbouwen van de nodige groenten. De extra opbrengst aan groenten is goed voor de voeding van de kinderen, maar de kinderen kunnen zo ook leren wat het voordeel van een groentekas is en welke techniek van verbouwen daar weer bij komt kijken. Leerzaam in alle opzichten en deze kennis is van grote waarde voor hun latere leven.
Juni 2015
Tijdens een bezoek van Anneke, vicevoorzitter van SOS, begin juni 2015 aan het kinderhuis heeft zij foto’s gemaakt van de groentetuin zoals die er nu wordt gehouden. En die ziet er zeer goed uit, netjes onderhouden door de oudste kinderen onder leiding van Janos. Alle kinderen zijn er bij betrokken, want iedere groep heeft een eigen stukje van de groentetuin om bij te houden.
De groenten die verbouwd worden zijn sla, ui, wortel, radijs, tomaat en augurk. Voor een maaltijd gebruiken zij 10 kilo bonen voor de soep. Voor een aardappelsoep is 30 kilo aardappelen en voor de warme maaltijd 50 kilo aardappelen nodig. Deze hoeveelheden moeten ingekocht worden.
Omdat het voedzaam en goedkoop is eten de kinderen vaak maaltijden met uien en aardappelen. Met meer en andere soorten groenten uit de groentekas kan daar meer variatie in komen.
Tijdens het gesprek met Anneke heeft Janos zijn voorkeur voor een tunnelkas met plastic uitgesproken. Hij is bang dat kinderen anders gevaar lopen bij het spelen rond een kas met glas.
Cees van der Zon, onze adviseur voor de groentekas, heeft zijn vriend Arend Vreugdenhil verteld van ons project. Arend is een groenteteler en handelaar in Maassluis. Arend heeft een aardig grote groentekas achter zijn huis staan waar hij groenten verbouwt. Arend is ook actief in Roemenië en, hoe bijzonder, in de buurt van Sovata. Hij heeft daar een aantal kassen gebouwd en de eigenaren geholpen met de opzet van de eigen teelt.
Het meest in het oog springende project is de bloemen- en groentekassen in Ghindari. De eigenaar van die kassen, Zoltan, heeft nu 15 tot 20 man aan het werk en maakt zelf tunnelkassen van gebogen pijpen.
Zijn de bogen geplaatst en met elkaar verbonden, dan wordt er plastic folie overheen gespannen en dat kan het beste bij een temperatuur van 22 graden. Wanneer het spannen op de goede manier wordt gedaan, kan de kas 10 tot 15 jaar mee. Voorwaarde is wel dat er een goede kwaliteit plastic folie wordt gebruikt en Arend adviseerde Rovero in Raamsdonkveer daarvoor te benaderen. De folie gaat door slijtage van weersinvloeden (zon, wind, hagel etc.) circa 5 jaar mee.
De Solar EVA folie, opgebouwd uit 3 lagen met anticondens toevoeging, is in 3 uitvoeringen leverbaar en in breedtes tussen 2 en 14 meter op elke gewenste rollengte. Voor onze kas van 10 bij 23 meter is niet zoveel folie nodig. Bij een kasbreedte van 9,2 meter is foliebreedte 16 meter nodig en dat kost ca. 1,60 /m2. Voor 30x16m=480 m2 zijn de kosten 770 euro.
Een tweedehands tunnelkas van 8×40 meter werd aangeboden voor 2.000 euro. Arend denkt dat Zoltan de tunnelkas kan maken en plaatsen. Zonder ons direct rijk te rekenen ziet het er wel naar uit dat onze raming van de kosten voor een glazen kas met voorzieningen van maximaal 20.000 euro flink naar beneden kan bij de uitvoering als tunnelkas met plastic folie.
Arend gaat maandag 22 juni 2015 naar Ghindari en wil Zoltan vragen wat hij daarvoor aan bedrag wil hebben. Hij kan bij het kinderhuis kijken naar de locatie en de watervoorziening. In overleg met Janos gaat dit inderdaad gebeuren en de resultaten van het bezoek zijn zeer positief.
De uiteindelijke locatie en oriëntatie van de kas op het terrein wordt afgesproken en Zoltan geeft aan dat hij de kas gaat maken, plaatsen en de folie zal spannen voor de zéér mooie prijs van 1.500 euro. Oplevering zal zijn in oktober 2015 en de maten van de kas zal hij nog doorgeven, zodat wij de juiste hoeveelheid folie kunnen bestellen bij Rovero.
September 2015
De definitieve maten van de tunnelkas worden 7 x 23 meter en daarvoor is folie nodig van 16 x 35 meter. Helaas blijkt de folie maximaal 14 meter breed te zijn en Zoltan moet daarvoor een oplossing bedenking, waarschijnlijk een strook onderaan de kas. Zoltan geeft aan dat hij 15 september begint met het plaatsen van de kas. Hij stuurt zelfs al foto’s van de gemaakte bogen.
Het gaat voorspoedig met de uitvoering, want Zoltan begint echt op 15 september met de eerste werkzaamheden. Het uitzetten van de lijnen waarop de betonnen verankeringen geplaatst worden. Het boren van de gaten en het volstorten met beton. Na uitharding van het beton worden de verticale buizen geplaatst en krijgt de kas met het plaatsen van de bogen zijn uiteindelijke vorm.
De rol folie van 14 x 35m is voor 648 euro bij Rovero besteld en direct op transport gegaan met de zending van Neele-VAT Logistics naar Sovata. Op woensdag 23 september is de rol afgeleverd bij het Kinderhuis.
Oktober 2015
Wanneer wij op 2 oktober bij het Kinderhuis op bezoek gaan wordt er nog druk gewerkt aan de constructie. Er komt een horizontale strip 1 meter boven de grond om de folie over de bogen te spannen en om een verticale strook folie te plaatsen die met een laag grond wordt vastgezet.
De constructie is een zonder meer bijzonder te noemen. Heel goed doordacht én uitgevoerd. Door de boog niet op de grond te plaatsen maar 2 meter boven de grond ontstaat er een goed bereikbaar grondoppervlak en belangrijker het klimaat in de kas is beter te regelen. Zo zijn er aan beide kopse kanten vier grote deuren die geopend kunnen worden om een luchtstroming te creëren voor het afkoelen van de temperatuur in de zomer, wanneer de temperatuur kan oplopen tot 40 graden. Boven de vierkante deuren zijn twee grote bogen die met scharnieren zijn opgehangen. Ook daarmee kan de luchtstroming en dus de temperatuur in de kas geregeld worden.
Op zaterdag is men begonnen met het spannen van de folie. Wanneer wij er later in de week gaan kijken zien wij dat er nog een laatste hand gelegd wordt aan het voorzien van folie op de grote klapbogen aan de kopse kanten. De folie wordt met een warme strijkbout gekrompen om de buizen.
November 2015
Op 9 november is de groentekas opgeleverd door het team van Zoltan. Bij de oplevering zijn Janos, Arend, Zoltán en namens het SOS bestuur is Anneke aanwezig. Alle aanwezigen zijn zeer tevreden over de mooi gebouwde groentekas die nu klaar is om de komende winter met de lage temperaturen en sneeuwval te doorstaan.
In het vroege voorjaar kan al gestart worden met het kweken van de eerste plantjes. Ibolya, de vrouw van Zoltán, heeft veel ervaring met groenten telen in een kas en heeft met Janos afgesproken het Kinderhuis hierbij te helpen. Naast Ibolya is er nog een groenteteler die iets verder weg woont en ook veel ervaring heeft met groente telen in een kas: Jutka. Zij staat wekelijks op de groentemarkt in Sovata en wij gaan ook haar vragen om het Kinderhuis te helpen.
In april/mei 2016 is het nodig om de bewatering van de plantjes op een professionele manier te gaan uitvoeren. Dat kan met een watertank op een verhoging die dient als druk reservoir voor het waterleidingsysteem met kraantjes en druppelslangen. Met deze manier van irrigatie wordt de plant bij de wortels gevoed met de juiste hoeveelheid water.
Het regenwater, dat nu verzameld wordt in een ondergrondse opslag, wordt met een dompelpomp en een tuinslang in de watertank gepompt.
Januari 2016
De RoFa Foundation heeft aangeboden om deze watertank met een verhoging door Bergschenhoek Civiele Techniek uit Bergschenhoek te laten maken en deze te doneren aan het Kinderhuis.
Tijdens ons volgende bezoek aan het Kinderhuis in Sovata, begin mei 2016, gaan wij de watertank plaatsen en met de lokale kenners de inrichting van de kas en het kasplan bespreken. In het kasplan wordt aangegeven wat (welke groente) er wanneer (welke periode) geplant wordt en waar in de kas dat gebeurd. Van iedere groente komt er een overzicht van de behandeling en de hoeveelheid water die nodig is voor een optimale groei.
Mei – juni 2016
Op donderdag 28 april wordt met Zoltán, die de groentekas heeft geplaatst, besproken waar de watertank moet komen en op welke wijze de betonnen fundatie wordt uitgevoerd. Gekozen wordt voor 1 blok beton van 1,2 x 1,2 meter dat 60 cm diep in de grond komt. De jongens van het kinderhuis zullen een gat graven voor het betonblok en Zoltán zorgt voor de mannen die de bekisting maken en het beton gaan storten.
SOS zal zorgen dat de materialen: zand, cement, keien, cementmolen, kruiwagens, scheppen en vier 20 millimeter draadeinden van 1 meter lengte met ringen en moeren, voor het vastzetten van de kunststof plaat onder het frame, er zaterdagmorgen zijn.
Tijdens het graven van het gat wordt een hinderlijk gelegen rotsblok verplaatst. Het metalen frame wordt uit de R-vent bus gehaald en in de buurt van de kas neergelegd.
De watertank, net als het RVS-frame gedoneerd door Bergschenhoek Civiele Techniek, staat op een pallet en is direct bij het lossen van de vrachtwagen uit Nederland naar het kinderhuis gebracht. Hoe de watertank door de boomgaard en op de standaard moet komen is nog niet duidelijk, maar daar komt vast een oplossing voor.
Op zaterdagmorgen komen drie mannen, Attila, Gyula en Arpad, van Zoltán om te helpen. Eén van de mannen, Gyula, gaat met een freesmachine de grond in de groentekas los maken. Dat is zelfs met een freesmachine een flinke klus en je kunt je moeilijk voorstellen dat je dit met de hand zou moeten doen. Helaas blijkt er een natte plek te zijn door het bewateren van het naast gelegen deel van de groentetuin. Daarom moet er dus nog een afwateringsgeul langs de groentekas worden gegraven zodat er geen water in de groentekas vloeit.
Het gat voor de fundatie wordt door Attila eerst nog op de gewenste maat en diepte gemaakt. Daarna worden 3 van de 4 bekistingsranden door Attila geplaatst zodat het beton makkelijk met een kruiwagen in het gat te storten is. Tijdens het plaatsen van de bekistingsranden zorgen jongens van het kinderhuis voor voldoende grote keien die als vulling in de betonmassa komen. Het wordt een berg aan keien want door de bekistingsranden wordt het betonblok wel een meter hoog. De vier 20 mm draadeinden worden aan één uiteinde omgebogen en op de juiste positie geplaatst.
Met de cementmolen wordt het beton gemixt in de juiste verhouding van zand, cement en water. De zakken cement blijken niet voldoende te zijn nu het blok geen 60 cm maar 100 cm hoog wordt en Levente haalt nog even 4 zakken cement erbij. Het storten verloopt makkelijk totdat de 4e bekistingsrand wordt geplaatst. Nu moet de kruiwagen een oprijplank op en wordt het kiepen wat lastiger, maar ook dat gaat goed.
Wanneer het beton op de juiste hoogte is worden de draadeinden nog even gericht en schoongemaakt van cementspetters zodat de moeren vrij kunnen draaien. Ook wordt het beton glad en waterpas gemaakt. Tot slot wordt de kunststof plaat op de bekistingsrand gelegd, als isolatie voor de brandende zon, waardoor het uitharden geleidelijk aan kan gebeuren.
Op dinsdagmiddag is het betonblok uitgehard en wordt de bekisting verwijderd. Het ziet er zonder scheuren mooi uit. Nu moeten er nog gaten in de kunststof plaat worden gemaakt voor de 20 mm draadeinden. De kunststof plaat wordt goed vastgezet en dan is het tijd om het RVS-frame te plaatsen. Met een paar man is dat goed te doen en al snel kunnen de laatste moeren aangedraaid worden. Zo dat STAAT!
Attile, Guyla en Arpad, de mannen van Zoltan, hebben puik werk geleverd en worden hartelijk bedankt!
Woensdagmiddag is het tijd voor het huzarenstukje: het plaatsen van de 1300 liter kunststof watertank met een gewicht van 125 kilogram op het RVS-frame. Levente weet bij de gemeente te regelen dat een graafmachine ons komt helpen. Met twee man en de watertank in de bak kan de graafmachine door de boomgaard manoeuvreren.
Dat is een lastige klus voor de chauffeur en de mannen in de bak, maar het lukt ze wel. Bij het RVS-frame aangekomen gaat de bak omhoog en wordt het een simpel schuiven en draaien om de watertank in positie te brengen en kan de watertank met 4 bouten worden vastgezet.
Fantastisch werk en lef van Levente en Zsolt, de mannen in de bak van de graafmachine.
Donderdag wordt er een rol waterslang van 200 meter lengte gekocht om een waterleiding aan te leggen van de regenwaterput naar de watertank. Gelukkig kan dat voor een groot deel van het traject langs bestaand hekwerk en daar hoeft niet gegraven te worden. Bij het uitrollen is het wel een klus om de slagen eruit te krijgen, maar dat lukt best. Met tie-wrap binders wordt de waterleiding aan het hek vastgemaakt. Bij de groentekas moeten de deuren vrij kunnen bewegen voor de ventilatieregeling en dus wordt de waterleiding boven de deuren geleid. Dat komt ook mooi uit voor de aanvoeraansluiting die bovenaan de watertank gemaakt is.
Gelukkig hebben wij Geert die zowel over lengte en kracht beschikt als de moed om op het randje van de watertank te staan en dan met weinig houvast de waterleiding aan te sluiten. Ook een overloopleiding bovenop de watertank weet hij aan te sluiten. De watertank uitloop is afgesloten met een grote kogelkraan. Voor nu is er een kort stukje slang aangebracht in afwachting van het definitieve waterleidingsysteem in de groentekas.
De laatste stap is zorgen dat het water van de regenput in de watertank komt. Van Arend in Maassluis hebben wij een dompelpomp gekregen en die wordt vrijdagmorgen aan de waterleiding gekoppeld en in de regenput gehangen op 4 meter diepte. Nu is het wel zaak dat ook de elektrische aansluiting goed en veilig tot stand komt. Er wordt een vrij stopcontact gevonden in een ruimte in het souterrain vlakbij de keuken van het kinderhuis.
Maar om de pompschakelaar te bedienen moet je wel oogcontact hebben met iemand die bij de watertank staat en ziet dat er water uit de overloopleiding, annex beluchting, stroomt. Het is een simpel systeem zonder niveausignalering in de watertank. De schakelaar wordt geplaatst buiten het bereik van kinderen, hoog op een steunpaal van het dak.
Wanneer tegen het eind van de middag alles voor elkaar is kan de test van het vullen van de watertank beginnen. Na het aanzetten moet je goed luisteren om het zachte gezoem van de pomp te horen. Na een half uur loopt het water uit de overloop en is de watertank vol. De afsluiter lekt wanneer de bedieningshevel tegen de aanslag gezet wordt. Daar moet dus goed opgelet worden. De bedieningshevel halen wij er af uit veiligheidsoverweging, want het is geen speelplaats voor kinderen met 1300 liter water die vrij uit de watertank zou kunnen stromen. Geert heeft de waterleiding later met meer tie-wrap binders vastgezet aan het hek en ingegraven op plaatsen waar hekdeuren zijn. Ook heeft hij bij de regenwaterput de nodige verbeteringen uitgevoerd door extra gaten voor de waterleiding en de elektrische leiding te maken. Alle leidingen zijn daarmee in de grond weggewerkt en daar kan niet meer over gestruikeld worden. Tevens ligt er een meer permanente afdekking op de regenwaterput, wat veiliger voor de kinderen is. De eerste pompoen-, paprika- en tomatenplanten zijn inmiddels geplant en met de nodige bewatering kunnen de groenten goed groeien. En daar is het toch allemaal om te doen. Op een goede oogst!!!